Süper Ay Nedir?
14 Kasım pazartesi günü gökyüzünde gözlemleyebileceğimiz süper ay hakkında, gerek medyada gerekse çevremizde birçok şey duymaktayız. Bu bilgilerin bir kısmı doğru bir kısmı eksik maalesef ki bir kısmı da hatalıdır. Durum böyle olunca “Süper Ay” hakkında bir yazı yazmak zorunda hissettim kendimi. Süper Ay nedir veya ne değildir gelin birlikte inceleyelim.
Süper Ay dediğimiz olay iki astronomik olayın aynı anda gözlemlenmesi sonucunda meydana gelmektedir. Ay, dolunay evresindeyken yörüngesinde Dünya’ya en yakın konumunda (yerberi) bulunuyorsa, bu astronomik olaya Süper Ay denmektedir.
Şimdi bu iki astronomik olayı biraz daha yakından inceleyerek konuyu daha iyi kavrayalım.
Bildiğiniz üzere evrende bulunan cisimlerin birçoğu belirli yörüngelerde hareket etmektedir. Ay da Dünyamızın etrafındaki yörüngesinde sürekli olarak dönmektedir. Dünyamızda Güneşin etrafında hareket ettiği için dolayısıyla Ay birde güneşin etrafında hareket etmektedir. Bu üçlü sistemde Ay, Dünya ve Güneş, sürekli olarak birbirlerine göre farklı konumlarda bulunmaktadır. Ay’ın Dünya’mıza yansıttığı ışığı Güneş’ten aldığını göz önünde bulundurduğumuzda, Ay'ın Dünya ve Güneş'e göre konumlarına bağlı olarak, belli bir kısmı aydınlık diğer yüzeyi ise karanlık gözükür. Böylece Ay’ın aydınlık yüzünün, toplam görünür yüzeyine göre belli bir oran oluşur. Bu orandan dolayı Ay farklı şekillerde görünür, bunlara Ay’ın Evreleri (Safhaları) denir.
Ay’ın Dünya’ya dönük yüzü Güneş’in karşısına geldiği zaman, tüm yüzeyi aydınlık olarak gözlemlenir. Dünya’dan tam bir daire olarak dolgun ve parlak görüldüğü bu evreye “Ay’ın dolunay evresi” denir.
Ay’ın Dünya etrafındaki yörüngesi tam bir daire şeklinde değildir. Ay elips şeklinde bir yörüngede hareket eder ve Dünya bu yörüngenin tam merkezinde değildir. Dolayısı ile yaklaşık 28 günlük periyotlarla gerçekleştirdiği bu dolanım esnasında, Dünya’ya yakınlaşıp uzaklaşır. Ayın Dünya’ya en yakın olduğu konum yaklaşık 356.000 km iken, en uzak olduğu konum yaklaşık 407.000 km dir. Hatta bu yakınlaşıp uzaklaşmadan dolayı, Dünya’ da gel-git (medcezir) olayı gerçekleşir.
Ay’ın yörüngesinde Dünya’ya en yakın bulunduğu konuma “yerberi pozisyonu” denir.
14 Kasım 2016 tarihinde Ay yörüngede yerberi pozisyonunda ve dolunay olarak gözlemleneceğinden, Süper Ay dediğimiz olay gerçekleşecek. Dünya’dan bakıldığında %14 daha büyük ve %30 daha parlak bir Ay gözlemleyebileceğiz.
Süper ay olayı bir ay öncesinden medyada birçok haberle yerini aldı. Bu haberlerin büyük bir kısmında, olayın astroloji açısından insanları nasıl etkileyeceği ile ilgili satırlarda bulunmaktaydı. Gökyüzünde bizden ışık yılları mesafesinde bulunan yıldızların, milyonlarca kilometre uzaklıkta yörüngede dolaşan gezegenlerin bizleri etkileyemeyeceği gibi, Süper Ay’ın da bizi herhangi bir şekilde etkileyemeyeceğini gönül rahatlığı ile söyleyebilirim. (Böyle bir etki olacağına tamamıyla inanıp kendini şartlayan insanların üzerinde oluşacak psikolojik etkiler hariç.) Bu konu ile ilgili daha detaylı bilgi öğrenmek isterseniz, “Astroloji ve Astronomi Gerçek Bilinen Yanlışlar” adlı yazımı okuyabilirsiniz.
Süper Ay, çıplak gözle gözlemlenebilir olan, nadir astronomik olaylardan bir tanesi olmasına rağmen, Ay’ın büyüklüğündeki %14 lük bu fark kolay fark edilebilecek bir oran değildir. Sürekli olarak Ay gözlemi yapan kişiler normalden bir tık daha büyük olduğunu hemen fark edeceklerdir. Ancak bazı medya organlarında çıkan yazı ve haberler gibi yaklaşık iki katı bir büyüklük söz konusu olmayacaktır. Bu büyüklük farkını anlayabilmenin kolay bir yolu mevcuttur. Ay’ın ufkun üzerine yeni çıktığı anlarda gökyüzüne baktığımızda, Ay’ı binaların, ağaçların… vs arasında görüp, Dünya üzerinde bulunan bu cisimlerle kıyaslama şansımız olacaktır. Bu kıyaslama ile büyüklük farkı daha kolay fark edilecektir.
Bu olayın en son 26 Ocak 1948 yılında gerçekleştiğini bilmekteyiz. Her ne kadar basında Süper Ay ile ilgili birçok görsel görseniz de, yaptığım detaylı taramada servis edilen bu görüntülerin o tarihe ait olmadığını fark ettim. Ayrıca o tarihte süper ay ile alakalı çekilmiş herhangi bir görsele rastlamadım.
Aşağıda süper ay ile ilgili haberlerde çıkan görsellere birkaç örnek görüyorsunuz. Bu resimlerde Ay’ın gerçekten büyük olduğunu söylemek yanlış olmaz Ancak bu görseller yukarıda belirttiğim gibi 1948 yılında gerçekleşen Süper Ay’a ait görseller değildir. Büyük görünmesinin sebebi fotoğrafçılıkta sıkça kullanılan ‘ay ilizyonu’ veya ‘pousa etkisi’ gibi teknikler sayesinde mümkün olmaktadır.
14 Kasım 2016 Pazartesi günü Ay, teleskoplar ile de gözlemlenebilecektir. %30 daha parlak olarak görünecek ay gözlemlerinde, teleskoplarda ay filtresi kullanılırsa, daha net ve daha detaylı görüntü elde edilecektir.
Astronom Abdullah KARALAR
Uzay Bilimleri Araştırma Merkezi Sorumlusu
Şu an herhangi bir yorum yok. İlk yorumu yapmak ister misiniz?
